Mentionsy

977. Tożsamość nadwiślańskiego Urzecza – dr Łukasz Maurycy Stanaszek

Wykład dr Łukasza Maurycego Stanaszka w czasie konferencji "Bioróżnorodność i Woda w Wiejskim Dziedzictwie" realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [26 października 2024 r.] Urzecze to podwarszawski mikroregion etnograficzny, rozciągający się po obydwu brzegach Wisły, pomiędzy dawnymi ujściami Pilicy i Wilgi a mokotowskimi Siekierkami i prawobrzeżną Saską Kępą. Na ukształtowanie odrębnej tożsamości mikroregionu wpłynęło szereg czynników. Przede wszystkim była to obecność wody – Wisły, która wymusiła nierozerwalne związki mieszkańców tej części Mazowsza z flisakami, olędrami i rzecznym handlem. Określony typ osadnictwa, względna izolacja geograficzna wiślanej doliny (starorzecza, wysoka skarpa), a także nieograniczona dostępność do rynku warszawskiego, przyczyniły się do wytworzenia unikatowej wspólnoty regionalnej, manifestującej się m.in. w pięknych, wilanowskich strojach czy specyficznej nadrzecznej gospodarce. Flisacko-olędersko-mazowiecka spuścizna kulturowa mikroregionu zanika praktycznie na naszych oczach. Bliskość Warszawy i modernizacja wsi powoduje, że specyficzny krajobraz kulturowy oraz świadomość odrębności Urzecza odchodzi w niepamięć wraz z najstarszymi jego mieszkańcami. Liczne działania podejmowane w ostatnich latach pozwalają jednak żywić nadzieję, że tradycje naszych przodków nie pójdą w zapomnienie. Stare pieśni, przysłowia, tańce czy też dawne stroje z Urzecza kultywowane są przez lokalnych pasjonatów współtworzących rozliczne zespoły ludowe i grupy teatralne, tj. „Łurzycanki” z Gassów i Czernideł, „URZECZEni” z Czerska, „Granda na Urzeczu” z Cieciszewa, „Piskorze” z Łukówca, „Sołtysi” z gminy Karczew, „Kuźnia Artystyczna” z warszawskiego Wilanowa czy „Powsinianie” z warszawskiego Powsina. Cyklicznie odbywają się aż cztery imprezy masowe: „Jarmark Kultury Urzecza” w Konstancinie-Jeziornie, „Zielone Świątki na Urzeczu”, czyli procesja rzeczna na terenie kilku gmin nadwiślańskich, „Wianki na Urzeczu” w Czersku, a także „Urzecze Dizajn” – impreza o charakterze piknikowym na warszawskim Wawrze. Kolejne publikacje o strojach, śpiewach, potrawach, jak też okolicznościowe mapy, przewodniki czy tablice informacyjne również podnoszą świadomość regionalną mieszkańców. Można zatem powiedzieć, że Urzecze po latach niebytu ma się dziś całkiem nieźle... Dr Łukasz Maurycy Stanaszek – antropolog i archeolog, kustosz dyplomowany i kierownik Pracowni Antropologicznej w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, popularyzator nauki, badacz i odkrywca nadwiślańskiego Urzecza. Jest autorem ponad 150 prac naukowych i popularnonaukowych, w tym pierwszej monografii regionu: „Nadwiślańskie Urzecze. Podwarszawski mikroregion etnograficzny”. Znajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/ https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/ https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historia https://anchor.fm/wszechnica-fww-nauka https://wszechnica.org.pl/ #nextgenerationeu #kpodlakultury #bioróżnorodność #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #przyroda #KPOdlakultury #KPO #urzecze #tradycja #tożsamość #historia #region #antropologia #archeologia #wisła #rzeka #pilica #wilga #mazowsze #flisacy #olędrzy #handel #starorzecze #skarpa

Dziękuję bardzo za to wyczerpujące zaproszenie do rozmowy. Tak, rzeczywiście chciałbym Państwa zaprosić z lasu nad wodę, ponieważ ten region, o którym będę dzisiaj mówił, wykształcił się nad wodą, konkretnie nad Wisłą, praktycznie w samej Warszawie i tuż pod nią. I miał niewiele szczęścia, tak jak inne regiony, gdyż leżał właśnie za blisko tej Warszawy. Często patrzono na tego typu tereny jako na jakieś takie zdegradowane tereny podmiejskie, a skąd co najwyżej wyruszano na jakieś cieka...