Mentionsy

39. Pamięć historyczna w Polsce - prof. Andrzej Szpociński

Wykład profesora Andrzeja Szpocińskiego o pamięci i kulturze historycznej, Collegium Civitas [25 października 2009 r.]

Pamięć o przyszłości przybiera różne formy. Profesor Andrzej Szpociński wyjaśnia, czym różni się potoczna pamięć historyczna od nauki historycznej. Opisuje, jak wyglądała kultura historyczna dawniej i współcześnie. Analizuje nowe zjawiska jak działalność grup rekonstrukcyjnych i polityka historyczna.

Przedmiotem nauki historycznej jest dotarcie do prawdy historycznej. Potoczna pamięć o przeszłości przechowuje natomiast idee, wartości i wzory zachowań naszych przodków ważne dla nas. Całość tych zjawisk składa się na pojęcie kultury historycznej.

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat kultura historyczna uległa dużym przeobrażeniom. Między pierwszą wojną światową a latami 80. XX wieku miała ona charakter intelektualny. Narracja o historii składała się ze znaków wymagających interpretacji. Historia doświadczana w ten sposób dostarczała wzorców zachowań. Współcześnie w opinii prof. Szpocińskiego pamięć o przeszłości ma charakter happenerski – emocjonalny i estetyczny. Jako przykład wymienił działalność grup rekonstrukcyjnych. Ich członkowie, rekonstruując wydarzenia historyczne, doświadczają uczestnictwa we wspólnocie, ale nie musi się to przekładać ich wzorce zachowań. Rekonstruktorzy w swoim życiu osobistym nie mają obowiązku podzielać wartości kreowanych przez siebie postaci.

Można obserwować obecnie zjawisko prywatyzacji pamięci. Zainteresowanie budzą historie rodzinne i lokalne, które nie wpisują się w narrację narodową. Emocjonalny i estetyczny odbiór historii przekłada się na kult dawności. Rzeczy nie posiadające często żadnej wartości zabytkowej i artystycznej przyciągają ciekawość współczesnych tylko dlatego, że są stare. Istnieje zainteresowanie, jak ludzie żyli dawniej. Ale  podobnie – motywy poznawcze mają charaktery czysto estetyczny. Nie idzie za tym chęć poszukiwania wzorców zachowań, które można przenieść do współczesności.

Zjawiskiem związanym z pamięcią o przeszłości jest polityka historyczna. Mocarstwowość w stosunkach międzynarodowych wyraża się poprzez komunikowanie swojej interpretacji historii. Dobrze, jeśli za tą narracją nie idzie rzeczywista siła militarna, podsumował prof. Szpociński.

Wykład będzie poświęcony pamięci, pamięci społecznej, pamięci zbiorowej. Ja chętniej się posługuję takim terminem kultura historyczna, dlatego że on jest najbardziej pojemny i nie wprowadza zamieszania, jakie wprowadza, co jest w tym wykładu. A tego żonie jest najbardziej pojemny i nie wprowadza zamieszania, jakie wprowadza termin pamięć zbiorowa. Natychmiast się pyta, co z pamięcią indywidualną. Natomiast w którym się posługujemy takim terminem jak... jak kultura historyczna, to tu s...