Mentionsy

1084. Konizmy polskie – kulturowe dziedzictwo wspólnego życia ludzi i koni / Urszula Kowalczuk

Wykład Urszuli Kowalczuk w ramach konferencji "Zwierzęta w kulturze wsi - między tradycją, symbolem a opowieścią” realizowanej w ramach grantu „KPO dla Kultury”, sfinansowanego przez Unię Europejską NextGenerationEU [25 października 2025 r.]Wykład dotyczy obecnych w języku polskim przysłów, powiedzeń, związków frazeologicznych i rozmaitych wyrażeń, odnoszących się do koni. Przez wieki nagromadziło się i kilka setek, a wśród nich te najbardziej znane i wciąż żywe w duszy, mentalności i w rozmowach Polaków: „pańskie oko konia tuczy", „darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby", „końskie zdrowie", „kuty na cztery kopyta", „stanąć w szranki", „wygrać w cuglach", „pasowanie na rycerza", „rycerz na białym koniu" i wiele, wiele innych. Za każdym z nich kryje się anegdota, jakiś wątek z historii, tradycje, a przede wszystkim emocje, których ludzie doznawali w obecności koni. Były one tak silne, że z czasem przerodziły się w życiowe maksymy, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Dziś „wysysamy je z mlekiem matki" i nie wiadomo dlaczego „lubimy tych, z którymi można konie kraść", jednocześnie uważając złodziejstwo za coś nagannego. Podczas wykładu słuchacze poznają etymologię wybranych powiedzeń wraz z uzasadnieniem do sprawiło, że tak trwale osadziły się w naszym języku ojczystym, stanowiąc tym samym niematerialne dziedzictwo w polskiej kulturze, nierozerwalnie związane ze wspólnym życiem ludzi i koni, nie tylko na wsi. W rekomendacji książki, którą napisała Urszula Kowalczuk – prelegentka – prof. dr. hab. Radosław Pawelec – językoznawca – napisał: „Swój ślad w kulturze zostawiają nie tylko ludzie, ale i zwierzęta. Obecnie uświadamiamy sobie coraz bardziej, jak wielkie znaczenie w praktyce miały ich praca i oddanie, jak duże terapeutyczne działanie ma dziś ich obecność i kontakt z nimi. Wiernym towarzyszem i nieocenionym pomocnikiem naszych przodków w pracy, boju i zabawie był koń (...). Fascynujący obraz dawnego świata, prawdę o związku konia i człowieka przechował język polski, nie bez powodu nazywany skarbcem kultury."Urszula Kowalczuk - Prezes Zarządu Fundacji Polska galopem! Od wielu lat współpracuje z ministerstwami, państwowymi instytucjami kultury i organizacjami pozarządowymi, inicjując, organizując, współorganizując oraz uczestnicząc w licznych projektach edukacyjnych i kulturalnych takich jak konferencje, szkolenia, warsztaty, pikniki, obchody rocznicowe, rekonstrukcje historyczne, koncerty. Z kolei jej działalność popularyzatorska tylko w okresie 2018-2023 obejmuje ponad 250 lekcji szkolnych i bibliotecznych, spotkań w Uniwersytetach Dziecięcych i Uniwersytetach Trzeciego Wieku. Równolegle z pracą zawodową jest pasjonatką i miłośniczką̨ języka polskiego, historii, koni i jeździectwa, jeźdźcem i trenerem koni, popularyzatorką kultury hippicznej. Jest twórczynią terminu językoznawczego „konizm" i badaczką konizmów polskich (ukazujących wielowiekowe związki człowieka z koniem), których ponad 600 zebrała w dwutomowym opracowaniu pt. „Koń jaki jest, każdy widzi – czyli alfabetyczny zbiór 300 konizmów". Współpracowała przy realizacji projektów językowych m.in. z Fundacją Języka Polskiego (www.fundacjajezykapolskiego.pl) oraz Obserwatorium Językowym Uniwersytetu Warszawskiego (www.nowewyrazy.pl), na stronach którego obecnie publikowany jest cykl jej 24 felietonów językowych pt. „Zagalopowana polszczyzna". Z wykształcenia także specjalistka od marketingu i reklamy (Fachhochschule Hamburg, kierunek reklama i sprzedaż), przez 30 lat pracowała w branży marketingowej w biznesie, realizując kampanie reklamowe i promocyjne dla największych organizacji (m.in. korporacji).Znajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#nextgenerationeu #kpodlakultury #zwierzęta #kultura #dziedzictwo #wieś #polskawieś #przyroda #KPOdlakultury #KPO #kulturaludowa #konie #konizmy

Bardzo dziękuję za tak miłą prezentację. Dużo już wątków mojej prezentacji nakreślono, ale ja mam konika, a w języku polskim, jak państwo wiedzą, mieć konika to mieć pasję, więc mogę o tym koniku rozprawiać naprawdę długo i dlatego prosiłam tutaj panie prowadzące, żeby mi sygnalizowały upływający czas, bo jak ktoś ma pasję, to tego czasu nie czuje, jak upływa. Proszę państwa, 20 lat temu kupiłam sobie konia. To już jest taka moja bardzo długa przygoda z tym jednym koniem. Kupiłam siedmiolatk...